زردچوبه و خواص آن

Turmeric

زردچوبه گياهي است علفي، پايا و داراي ريزوم هايي که از آن ساقه ي هوايي به ارتفاع يک تا يک و نيم متر خارج مي شود. برگ هاي اين گياه در قاعده ي ساقه، تقريباً غلاف دارد و در بالاي ساقه، بدون غلاف هستند. ساقه ي گل دار از بين برگ ها خارج شده و به رنگ سبز مايل به زرد يا زرد است. قسمت مورد استفاده، ريزوم ها است که کشت کاران پس از کندن و بيرون آوردن آن از زمين، ريشه هاي فرعي را جدا کرده و پس از شست و شو، در آفتاب، خشک مي کنند؛ سپس به مصرف مي رسانند. زردچوبه در ايران نمي رويد و جزء اقلام وارداتي است.

تاريخچه:

زردچوبه طعمي تلخ و تند دارد و از اجزاي اصلي پودرهاي کاري و برخي از انواع خردل است. پودر و اولئورزين زردچوبه در صنعت آشپزي به عنوان طعم دهنده ي غذا، بسيار استفاده مي شود. زردچوبه در طب آسيايي، از گذشته هاي دور کاربرد داشته است. در طب چيني، براي درمان مشکلات متفاوتي نظير بواسير و نفخ، به کار مي رفته، هم چنين به شکل ضماد و پماد به عنوان مسکن و براي درمان عفونت هاي قارچي نظير کچلي، به طور موضعي کاربرد داشته است. از زردچوبه براي کنترل زردي و هپاتيت، و از روغن آن نيز گاهي در عطر سازي استفاده مي شود.

منبع جغرافيايي:

زردچوبه در نواحي گرم آسيا و آفريقا کشت مي گردد. بيشترين صادرات اين محصول از کشورهاي هند، اندونزي و چين صورت مي گيرد.

ترکيبات مهم:

مهم ترين ترکيبات زردچوبه پيگمان هاي زرد رنگي، از دسته کورکومينوزيدها هستند. اين مواد به ميزان 3 تا 5 درصد زردچوبه را تشکيل مي دهند و ترکيبات اصلي آن شامل کورکومين و دزوکسي کورکومين هستند.

ترکيبات ديگر شامل اسانس به ميزان 3 تا 7 درصد است که مهم ترين مواد آن شامل بيس آبولن، گواين، ژرماکرن، تورمرون، زينجيبرن و کورلون هستند.

با توجه به مقادير متفاوت مشتقات بيس آبولن در گونه هاي مختل زردچوبه، مي توان گونه هاي مختلف آن را تشخيص داد.

چون ترکيبات و در نتيجه خواص گونه هاي مختلف زردچوبه تا حد زيادي به هم شبيه هستند، لذا از ريزوم سه گونه ديگر از جمله  Curcuma phaeocaulis , Curcuma kwangsiensis Curcuma wenyujin  به عنوان زردچوبه استفاده مي شود.

اثرات مهم:

مهم ترين خاصيت زردچوبه، خاصيت صفرا آوري آن است. از ديگر خواص آن اثرات ضد التهاب، ضد سموم بعضي مارها، ضد سموم کبدي، ضد باکتري، ضد سرطان، ضد نفخ و مقوي معده هستند.

شرح بعضي خواص مهم آن عبارتند از:

خاصيت ضد اکسيدان:

اين خاصيت مربوط به هر دو دسته مواد محلول در آب و چربي آن است. اين خاصيت زردچوبه قوي تر از ويتامين E است.

خاصيت ضد سرطان:

اين خاصيت را مربوط به اثرات ضد اکسيدان مستقيم يا از طريق خنثي کردن راديکال هاي آزاد و يا خنثي کردن بعضي از مواد موثر کارسينوژن مي دانند که در آزمايشات داخل و خارج از بدن به اثبات رسيده است.

خاصيت ضد ورم:

خاصيت ضد ورم زردچوبه مشابه اثر کورتيزون يا فنيل بوتازون است.

زردچوبه و بيماري قلبي – عروقي:

زردچوبه داراي خاصيت کاهش کلسترول و جلوگيري از چسبندگي پلاکت ها است.

زردچوبه و کبد: 

از نظر محافظتي اثراتي شبيه به گلي سريزين يا سيلي مارين را ايجاد مي کند.

روده اي – معده اي:

زردچوبه داراي اثر ضد نفخ و ازدياد آنزيم هاي روده و معده است. مقدار زياد آن ممکن است باعث زخم شود؛ ولي مقدار کم آن باعث افزايش ترشحات معده شده و از زخم حاصل از استرس، الکل و ايندومتاسين جلوگيري مي کند.

ويژگي ضد ميکروبي زردچوبه:

اسانس زردچوبه داراي خاصيت ضد ميکروبي به روي بسياري از ميکروارگانيسم ها از جمله استافيلوکوک، استرپتوکوک، کلستريديوم، سارسينا، کورينه باکتريوم و خاصيت ضد قارچي است.

مقدار مصرف

مقدار مصرف دارويي روزانه زردچوبه حدود 5/1 تا 3 گرم است که مي توان در دوزهاي نيم تا يک گرمي در سه نوبت مصرف کرد. هم چنين بهتر است از فرآورده هاي استاندارد شده به عنوان دارو مصرف شوند.

فرآورده هاي دارويي:

حدود 70 فرآورده دارويي از زردچوبه در نقاط مختلف جهان تهيه و مصرف مي شوند. بيشتر اين محصولات مربوط  به بر طرف کردن مشکلات صفرا و به عنوان صفرا آور هستند. از زردچوبه به صورت پودر در تغذيه  مصرف مي شود. هم چنين به صورت مخلوط به شکل ادويه در جهان مصرف زيادي دارد و يکي از پُر مصرف ترين اشکال آن به صورت پودر کاري است. هم چنين تنتور زردچوبه  نيز تهيه شده که مقدار مصرف آن نيم تا يک ميلي ليتر سه بار در روز مي باشد.

عوارضي جانبي:

مطالعات روي کشت سلول نشان مي دهد که کورکومينوزيدها مي توانند اثرات سيتوتوکسيک (کشنده ي سلول) داشته باشند؛ ولي اين موضوع در اثر مصرف زردچوبه در انسان گزارش نشده است.

همين مواد ممکن است باعث تغييرات شکل زخم معده شوند.

مهم ترين اثرات گزارش شده زردچوبه:

ضد آميب، ضد درد، ضد اسيد معده، ضد آرتريت، ضد باکتري، پادزهر آرسنيک، ضد ادم، ضد حساسيت، ضد سرطان، ضد ويروس ايدز، ضد موتاژن، ضد اکسيدان، ضد پسوريازيس، ضد تب، ضد عفوني کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ضد زخم معده، ضد نفخ، قابض، ادرارآور، خلط آور، محافظ معده، بندآورنده ي خون، محافظ کبد، کاهش دهنده ي چربي خون، مقوي معده، مقوي رحم، قارچ کش، کرم کش، محرک سيستم ايمني و محرک ترشح موکوس.

نکات قابل توجه:

1- براي مصرف دارويي زردچوبه، مي توان آن را در کپسول هاي پانصد ميلي گرمي ژلاتيني که در داروخانه ها به فروش مي رسند، پُر نموده و استفاده کرد.

2- در صورتي که بخواهيم از اثر دارويي زردچوبه استفاده کنيم مسلماً ميزان مصرف آن بايد بيش از اندازه غذايي و در حد توصيه شده باشد.

3- براي نگه داري زردچوبه نبايد از ظروف پلاستيکي استفاده کرد. بهترين ظروف آلومينيومي و شيشه هاي رنگي (قهوه اي) مي باشند. هم چنين درب ظرف بايد کاملا بسته باشد.

4- ريشه و ريزوم زردچوبه که پودر نشده است در برابر حرارت مقاوم تر از پودر آن است، ولي چون اکثراً پودر زردچوبه در بازار مصرف به فروش مي رسد، براي نگه داري طولاني مدت آن بهتر است در جاي خنک نگه داري شود.

5- چون بخشي از اثرات زردچوبه مربوط به رايحه (اسانس) آن مي باشد که در اثر حرارت و يا مرور زمان کاسته مي شود، لذا زردچوبه کهنه داراي خواصي کمتر از زردچوبه تازه است.

6- ميزان مصرف زردچوبه به عنوان دارويي تا روزي 3 گرم براي اشخاص بالغ بلامانع مي باشد. گزارشاتي مبني بر مصرف 8 تا 10 گرم زردچوبه به طور روزانه در هندوستان بدون اثرات جانبي در انسان به چاپ رسيده است.